İnsanometre İcat Edildi mi?

 

Mutlaka bir yazı yazmak istiyorum. Ama korkuyorum da. Onun için suya sabuna dokunmadan yazmalıyım.

Suya sabuna der demez aklıma geleni yazayım. Fi tarihinde¹ (düzeltiyorum 16-17 kadar önce) hastaneye gitmiştim. Duvara asılı levhalardan birinde “Suya sabuna dokunun.” ifadesi yer alıyordu. Yanılmıyorsam onun üzerine bir yazı yazmıştım. O yazıyı kazasız belasız atlattığıma göre demek ki yazı sudan bir yazı imiş. Sudan yazılar revaçta günümüzde. Böyle yazılar yazanlar taltif de edilebilir. Taltif edilmek? Neyse o ciğere uzanamadık.

Şimdi, bir arkadaşımızı güldürme zamanı geldi. Sahi biz buraya niçin geldik?

Alt tarafı bir yazı yazacaktık ama öyle başladık ki sanki üst tarafı ilgilendiriyormuş gibi. Sanki şu tarafı eleştiriyormuş gibi. Anlayacağınız, -mış gibi yapıp yazımıza devam edecektik.

Vaz geçtim. Gerçekten yazmayı düşündüğüm bir yazıyı yazmaktan vaz geçtim. Çünkü çok önemli bir konuyu ele almayı düşünüyordum: “Üslubu Beyan Aynıyla İnsan.” Başlıklı bir deneme yazacaktım.

“İngiliz Şair Buffon'un, dilimize Recaizade Mahmut Ekrem tarafından çevrilen, o meşhur sözünde; “Üslubu beyan ayniyle insandır” kaziyesi¹…” bizlere, değerli hocalarımız tarafından öyle işlendi ki bu söz sanki atalarımızdan süzülüp gelen bir söz oluverdi. Öyle ki bir tek bir yanlış beyan mı ettin. Çoğa varmaz gümledin³. Ya, öğrenciliğimizde ve gençliğimizde o kadar da baskı altında olmamız pek de iyi olmadı baksanıza rahatça şey edemiyoruz.

Sadede gelelim⁴: Önce soğuk bir su içelim.

Efendim uslûp⁴ kavramını çok dar anlamda kullanırdık. Bu anlamı, keyfime göre genişlettim birazcık. Tavır, söz, konuşma, jest ve mimik, beden dili, eylem vb. anlamlarıyla yükledim.  Keyfime göre derken yanlış anlaşılmasın psikolojik, biyolojik, sosyolojik kavramlarını keyfolojik biçim olarak biçimlendirdiğimi demek istedim. Başka türlüsü nasıl “aynıyla insan” olabilirdi. Boru değil insan ölçüyorsunuz.

Ciddi olarak soruyorum. Termometre, barometre, kronometre , nano metre vb. metreler icat edildi. Acaba insanometre icat edildi mi? Bir taraftan da bazılarının içindeki sesleri duyuyorum: O sesler diyor ki: Ciddi olamazsın Sabahattin. İNSAN üzerine ömrünü verdin. Kur’an’daki tüm insan ayetlerini okudun. Kur’an ahlakının evrensel olduğunu haykıran ahlak kitapları yazdın. Esma-i Hüsna’yı yazdın. Daha önemlisi irili ufaklı 60’ı aşan çalışmalarının ekvatorüne hep insanı koydun…

Valla mahcup oldum şimdi. Bir o kadar da üzüldüm. Ya henüz fırsat varken, yazıyı yayımlamadan atayım mı? Yoksa hiç olmazsa bu son yazdıklarımı mı sileyim? Yoksa yoksa her insanın bu tür yanlışlar yapabileceğinin bir nişanesi olarak, kınanmak pahasına bu yazıyı yayımlayayım mı?

Nasihatimdir: Plan yapmadan yazı yazayım, demeyin. Sonucunu işte görüyorsunuz. Fi tarihinde ben kuralcı, titiz, plansız hiçbir şey yapmayan biriydim. Hatta meslek hayatımın son yılında çalıştığım bir özel okulda genel müdürümüz (Allah rahmet etsin) beni planlama şube müdürü yaptı… O konu da başka bir konu. Yani böyleyken böyle oluverdim.

Sözde suya sabuna dokunmadan öyle bir yazı yazacak ve bardağı taşıran son damla olarak bir kelime yazacaktım.

O kelimeyi – deyimi yazmayacağım. Bile bile de Niyazi olmak⁶ istemem.

Benim kafa birazcık eskidi. Bugünlerde çağrışım da çağrışım:

İstemem! Eksik olsun⁷…

Sabahattin GENCAL,

Çekmeköy-İstanbul, 05.05.2025

 

____________________

1. Fi tarihi, iki anlamda kullanılır: İlk Anlamı - Çok eskiden, mazide kalan, kimsenin hatırlamadığı, unutulmaya yüz tutmuş.

İkinci Anlamı - Kimse kayıt altına almadığı ya da hatırlamadığı için belirsiz olan tarih.

 

2.Kaziye, mahkeme kararı veya hükmü demek değil, iş, husus, şey, mesele demektir. Dolayısıyla “kaziye-i muhkeme”, “tahkim edilmiş şey”, “sağlam şey” veya “kavi şey” demektir.

3. gümlemek:

        1.güm diye ses çıkarmak.

        2. teklifsiz (senlibenli) konuşmada umulmadık, 

beklenmedik bir zamanda yok olmak ya da ölmek.

4. Sadede gelelim ne demek?

uzun süren dolambaçlı anlatımlardan sonra konuyu iki sözle annatmak; dinleyicilerin içine su serpmek.

5. Üslûp ya da biçem; sanatçının özel yapış yolu, yazarın duyuş, düşünüş ayrılığı; cümlelerin uzunluğu, kısalığı; kelimeleri seçişi, yazısının âhengindeki ...

6. Niyazi oldu ne demek?Amacı Payitahta gelip yozlaşmaya başlayan İttihatçı iktidara, eski arkadaşlarına “ dur” demek, vatan kurtarmaktı. Ondan arda kalan “Ne şehittir ne gazi b.. yoluna gitti Niyazi” deyimi... Harcanan, unutulan, kazık yiyenlere “Niyazi olmuş “ derler.

 7. https://www.mserdark.com/istemem-eksik-olsun/